Covid-19 (Koronavirüs) enfeksiyonu nedir?
Koronavirus
enfeksiyonu veya diğer bir deyişle "Covid-19" hastalığı SARS-CoV-2
adlı bir virüsün neden olduğu bir enfeksiyondur. Virüs ilk olarak 2019'un
aralık ayında Çin'in Wuhan şehrinde ortaya çıktı ve sonra tüm dünyaya yayıldı.
Covid-19
hastalığı, ateş, öksürük ve nefes darlığı yapabilir. Enfeksiyon akciğerleri
etkilediğinde ise pnömoni dediğimiz zatürreye yol açar ve solunum problemleri
ortaya çıkar.
Covid-19
bulaşanların bir kısmı ciddi hastalık geçirmezken bir bölümü ise ciddi bir
şekilde etkilenebilir. Birçok ülkede insanlara evde kalmaları ve mümkün
olmadıkça topluma karışmamaları öneriliyor. Burada amaç hastalığın yayılmasını
yavaşlatmaktır.
Covid-19 hastalığı genellikle nasıl bulaşır?
Bu
hastalık esas olarak insandan insana bulaşır. Hasta, öksürdüğünde,
hapşırdığında ve konuştuğunda yakınında bulunan sağlam insanlara, damlacık
yoluyla hastalığı bulaştırabilir. Damlacık; gözle görülemeyen, havada yayılan ve
asılı duran damlalara verilen isimdir. Ayrıca sağlam bir insan, virüs bulunan
yüzeylere dokunduktan sonra, elini ağzına, burnuna ve gözüne götürdüğünde de
hastalığa yakalanabilir. Bulaşma şekli gribin bulaşmasına benzer, ama Covid-19,
gribe göre çok daha bulaşıcı bir hastalıktır.
Ateş,
öksürük gibi şikayetleri olanların, hastalığı daha kolay yaydığı düşünülmektedir.
Ancak belirgin şikayeti olmayanların da bu hastalığı yayabileceği
bilinmektedir.
Covid-19 hastalığının belirtileri nelerdir?
Hastalığın
belirtileri genelde virüs bulaştıktan yaklaşık 4-5 gün sonra ortaya
çıkmaktadır. Ancak bu sürenin 14 güne kadar uzayabildiği de bilinmektedir.
Ateş,
kuru öksürük, yorgunluk, kas ağrısı ve solunum güçlüğü en sık görülen hastalık
belirtileridir.
Boğaz
ağrısı, burun akıntısı, baş ağrısı, tat ve koku duyusunda azalma ise hastalığın
daha nadir görülen belirtileridir. Ayrıca bazı hastalarda bulantı ve ishal de
görülmektedir.
Genellikle
hastalık, birkaç haftada kendiliğinden iyileşir. Ancak bazı hastalarda zatürre,
solunum güçlüğü, oksijen yetmezliği, kalp problemleri ve ölüme neden
olabilir. Hastalığa bağlı ölüm, 65 yaşın
üstünde olanlarda, kalp, akciğer rahatsızlığı olanlarda, kanser ve şeker
hastalarında daha sık görülür.
Gebeler Covid-19 hastalığı açısından daha mı risk
altında?
Bu
konuda henüz çok fazla bilgi yok. Ancak şimdiye kadar elde edilen bilgilere
göre, gebelere daha kolay bulaştığına veya gebelerde daha ağır geçirildiğine
dair bir veri yok. Gebeler, zatürre gibi ciddi problemler gelişmesi açısından
gebe olmayanlarla aynı riske sahiptir. Covid-19 hastalığı geçiren çoğu gebe,
bebeğini doğurmadan bu hastalığı atlatmaktadır.
Gebeler hangi durumlarda doktora başvurmalıdır?
Gebe,
ateş, öksürük veya solunum güçlüğü şikayeti var ise bir doktora veya sağlık
kuruluşuna başvurmalıdır. Ancak başvuru öncelikle telefonla yapılmalıdır.
Sağlık kuruluşları veya doktorlar, gebeleri ne yapmaları gerektiği ve test
yapılıp yapılmayacağı konusunda yönlendirecektir.
Covid-19 geçiren gebeler bunu bebeklerine bulaştırabilir
mi?
Bu
konu henüz kesin olarak bilinmiyor. Ama genel kanaat, hastalığın anne rahminde
bebeğe geçmeyeceği yönünde. Ancak aktif hastalığı olan gebeler, doğum sonrası
hastalığı yeni doğan bebeklerine temas veya damlacık yoluyla bulaştırabilirler.
Covid-19 hastalığı gebeliğe zarar verir mi?
Şimdiye
kadar elde edilen bilgilere göre, gebelerin büyük çoğunluğunda hastalık, problem yaratmıyor. Ancak hastalığın ağır
olması durumunda, gebeliğe zararı olabileceği düşünülüyor.
Covid-19
hastalığının, gebeler açısından şimdiye kadar gösterilen en olumsuz etkisi erken
doğum riskidir. Hastalığı ağır geçiren gebelerin erken doğum ihtimallerinin
arttığı biliniyor. Bebeklerin 37 hafta önce doğmasına biz erken doğum diyoruz.
Erken doğum ise bebekler açısından maalesef ciddi sağlık problemlerine neden
olabiliyor. Özellikle 28. haftasından sonra ağır geçiren gebelerde,
olumsuz sonuçlar doğurabileceği artık biliniyor.
Gebelikte Covid-19 hastalığı nasıl tedavi edilir?
Maalesef
bu hastalığın etkinliği ispatlanmış özel bir tedavisi yok. Hafif belirtileri
olan gebeler durumları iyiye gittikçe evde kalabilir. Ancak bir solunum
sıkıntısı var ise bu durumun ciddiyetini ve sağlık yardımı alınması gerektiğini
gösterir.
Halen
bu hastalığın tedavisinde birçok ilaç kullanılmaktadır. Ancak bu ilaçların tam
etkinliği bilinmemektedir. Bu hastalığı ciddi geçiren gebelere de ilaçlar
verilmektedir. Bu ilaçların yararları tam bilinmemektedir. Normal hastalarda
kullanılan, ancak gebeliğe zararı olabilecek ilaçlar ise tedavide
kullanılmamaktadır.
Ateş
Covid-19 hastalığının en sık bulgusudur. Paracetamol grubu ilaçlar ise
gebelikte güvenle kullanılabilen ateş düşürücülerdir.
Gebelelikte Covid-19 hastalığından korunmanın bir yolu var
mıdır?
Maalesef
bu hastalıktan korunmak için henüz bir aşı üretilmemiştir. Ancak genel olarak bu
hastalığın bulaşmasını azaltacak, el yıkama, hasta bireylerden uzak durma,
kalabalıklara karışmama (sosyal izolasyon) gibi önlemler alınmalıdır.
Covid-19'un
yayılmasını yavaşlatmaya yardımcı olmak için alınması gereken önlemler aşağıda sıralanmıştır;
Sosyal
mesafeyi azaltma: Hastalık taşıyor olsun
veya olmasın, insanları bir birine uzak tutmak anlamına gelir. İnsanlar ne
kadar birbirine uzak durur ise ve ne kadar az kişiyle temas eder ise hastalığın
yayılması o kadar yavaşlar. Buna fiziksel mesafe de denir. O nedenle mümkün olduğunca az kişiyle temas
etmek ve mümkün olduğunca kalabalığa girmemek gerekir. Tüm bu nedenlerden dolayı evden olabildiğince dışarı
çıkmamak en iyisidir. Evden ayrılmanız gerektiğinde (örneğin, yiyecek veya ilaç
almak için), diğer insanlardan yaklaşık 2 metre uzakta kalmak ve maske
kullanmak yararlı olacaktır. Maskeniz yok ise, ağız ve burnunuzu eşarp, tülbent
veya bandana gibi giysilerle kapatabilirsiniz.
Ellerin
sık yıkanması: Ellerinizi sık sık sabun
ve suyla yıkayın. Bu özellikle halka açık alanlara çıktıktan sonra önemlidir. Ellerinizi,
bileklerinizi, tırnaklarınızı ve parmaklarınızın arasını en az 20 saniye
temizlemek önemlidir. Sonra ellerinizi
durulayın ve atabileceğiniz bir kağıt havluyla kurulayın. Bir lavabonun
yakınında değilseniz, ellerinizi temizlemek için el dezenfektanı jeli
kullanabilirsiniz. En az yüzde 60 alkol içeren jeller en iyi sonucu verir.
Ancak mümkünse su ve sabunla yıkamak daha iyidir.
Yüzünüze
dokunmaktan kaçının: Yüzünüze ve özellikle de,
ağzınıza, burnunuza, gözlerinize dokunmaktan kaçının. Çünkü bu şekilde elinize
bulaşmış olabilecek virüsü, solunum yollarınıza taşımış olursunuz.
Yolculuk
Yapmaktan Kaçının: Özellikle, Covid-19'un hızla yayıldığı
bölgelere gidip gelmekten kaçının. Bilindiği üzere virüs kendisi hareket etmez
ve insanlar üzerinde yolculuk eder. Tüm dünyaya yayılması da bu şekilde
olmuştur.
Salgın döneminde rutin gebelik takipleri nasıl olmalı?
Bu
dönemde gebelik takiplerinin sıklığı ve şekli değişebilir. Bunu doktorunuz veya
gittiğiniz sağlık kuruluşu ile telefonda görüşün. Gebeliğinizin durumuna göre,
bir takip planı yapılacaktır. Risksiz gebeliklerde, bazı muayeneler direkt
fiziksel olarak yapılırken, bazı muayeneler dijital sağlık kanalları (telefon,
görüntülü görüşme, mesajlaşma vb) üzerinden planlanacaktır. Ayrıca muayeneye
giderken sizden bazı konulara dikkat etmeniz istenecektir. Örneğin; eşinizin
randevulara katılmaması, maske takmanız ve muayeneye tek gitmeniz istenebilir.
Yine ultrason muayene süreleriniz, teması azaltmak için muhtemelen kısa
tutulacaktır. Şayet Covid-19 düşündürecek bulgularınız var ise muayeneye
gitmeden önce mutlaka telefonla bilgi vermeniz ve yönlendirmeler doğrultusunda davranmanız
gerekir. Gebelik takibindeki bu değişikler sizi stresli hissettirebilir. Ancak
unutmayın tüm bu önlemler sizin, bebeğinizin ve toplumun sağlığı için
alınmaktadır.
Covid-19 hastalığım varsa doğumum nasıl olacak?
Doğum
başladığında, Covid-19 hastalığınız varsa, doktorlar ve hemşireler çevrenizdeki
diğer kişileri korumak için bazı önlemler alacaktır. Örneğin, tıbbi maske
takmanız gerekecektir. Caovid-19 normal doğuma engel değildir. Bebeğiniz
doğduktan sonra, siz iyileşene kadar bebeğiniz yanınıza verilmeyebilir. Bu size
zor gelebilir, ancak bu bebeğinizi Covid-19 hastalığından korumak için alınan
bir önlemdir.
Covid-19 hastalığım varsa bebeği emzirebilir miyim?
Bu virüsün
anne sütüne geçtiği gösterilmemiştir. Emzirmenin anne ve bebek sağlığı
açısından birçok faydası vardır. Hastaysanız, başka bir sağlıklı yetişkinin
bebeğinizi beslemesini isteyebilirsiniz. Bu mümkün değilse ve bebeği
emzirmenize izin verilirse, emzirme esnasında çok dikkatli olanız gerekir.
Çünkü sütle olmasa bile yakın temasla virüs bebeğe çok kolay bulaşabilir. Bebeğinizi
beslemeden önce ellerinizi çok iyi yıkamanız ve emzirirken maske takmanız
önemli olacaktır. Anne sütünü pompayla sağıp o şekilde bebeğe vermek de bir alternatifidir.
Yine sütün sağılmadan önce ellerin
yıkanması ve maske takılması çok önemlidir. Ayrıca, sağlıklı bir kişinin
pompanızı kullanımlar arasında iyice temizlemesini sağlayın.
Bu dönemde stres ve kaygılarımla nasıl başa çıkabilirim?
Covid-19
nedeniyle endişeli ve stresli hissetmek gayet normaldir. Gebelik, içinde birçok
heyecanı barındıran ve keyifli zamanların da yaşandığı bir süreçtir. Bu keyifli
süreçleri yaşayamamak, akrabalarınızdan ve arkadaşlarınızdan uzak durmak sizi
üzülebilir.
Bazı
önlemler alarak kendinizi bu olumsuz havadan kurtarabilirsiniz. Haberlere mola
verin ve sürekli haber takip etmeyin. Düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı
yiyeceklerle beslenin. Evde keyif aldığınız ve yapabileceğiniz aktiviteler bulmaya çalışın. Arkadaşlarınızla ve aile üyelerinizle iletişimde kalın. Çoğu
insanın Covid-19'dan ciddi şekilde hastalanmadığını unutmayın. Tedbirlere uyun,
risklerinizi azaltmak için neler yapabileceğiniz ile ilgili bilgilenin, ama
panik yapmamaya çalışın.
Son
olarak; tüm bunların dışında sürekli sağlık kuruluşlarıyla temas halinde olun.
Çünkü bu salgınla ilgili bilgiler gün geçtikçe güncellenmektedir. Birçok sağlık
sunucusu ücretli veya ücretsiz online sağlık hizmeti sunmaktadır, onlardan
faydalanmaktan çekinmeyin. Dijital
olarak sağlık sunucuları ile sürekli temas halinde olmak, size iyi gelecektir.